Medicijnen voor ADHD hebben als doel de balans van neurotransmitters in de hersenen – voornamelijk dopamine en noradrenaline – te herstellen. Deze stoffen spelen een belangrijke rol in aandacht, motivatie en impulscontrole. Door de werking van deze neurotransmitters te beïnvloeden, helpen medicijnen om rust en focus te bevorderen.
Het is belangrijk te benadrukken dat medicatie niet geneest, maar wel symptomen kan verminderen. Bij de meeste mensen werkt dit het best in combinatie met therapie, begeleiding en aanpassingen op school of werk.
Twee Hoofdgroepen Medicatie
Er bestaan grofweg twee soorten ADHD-medicijnen:
- Stimulantia – middelen die de activiteit in bepaalde delen van de hersenen verhogen.
- Niet-stimulantia – middelen die op een andere manier werken, vaak gebruikt als stimulanten niet goed verdragen worden.
Stimulantia
Methylfenidaat (Ritalin, Concerta, Medikinet)
Methylfenidaat is wereldwijd het meest gebruikte adhd nederland. In Nederland zijn verschillende varianten beschikbaar:
- Ritalin – kortwerkend, werkt ongeveer 3 à 4 uur. Wordt vaak meerdere keren per dag ingenomen.
- Concerta – langwerkend, met een afgiftesysteem dat tot 12 uur werkt. Handig voor school- of werkdag.
- Medikinet – zowel kort- als langwerkende versies beschikbaar.
Werking: Methylfenidaat verhoogt de beschikbaarheid van dopamine en noradrenaline in de hersenen, wat leidt tot meer concentratie en minder impulsief gedrag.
Bijwerkingen: Slapeloosheid, verminderde eetlust, buikpijn, hoofdpijn, nervositeit en soms verhoogde hartslag of bloeddruk. Deze klachten verdwijnen vaak bij dosisaanpassing of na een periode van gewenning.
Dexamfetamine (Dexedrine, Amfexa)
Een ander veelgebruikt stimulerend middel is dexamfetamine. Het werkt sterker en vaak langer dan methylfenidaat.
Voordelen: Voor sommige mensen effectiever, vooral wanneer methylfenidaat onvoldoende werkt.
Bijwerkingen: Vergelijkbaar met methylfenidaat, maar soms intenser: slaapproblemen, prikkelbaarheid of hartkloppingen.
Lisdexamfetamine (Elvanse)
Dit middel is een prodrug: het wordt pas in het lichaam omgezet in werkzame dexamfetamine. Daardoor verloopt de werking gelijkmatiger en is de kans kleiner dat mensen het middel misbruiken.
Werking: Tot wel 12 uur, waardoor het geschikt is voor school- en werkdagen.
Bijwerkingen: Verminderde eetlust, gewichtsverlies, slapeloosheid, buikpijn en prikkelbaarheid.
Niet-Stimulantia
Atomoxetine (Strattera)
Atomoxetine werkt anders dan de stimulanten. Het remt de heropname van noradrenaline in de hersenen, waardoor de concentratie en impulscontrole verbeteren.
Voordelen: Minder kans op misbruik of afhankelijkheid, geschikt voor mensen met hartproblemen of angststoornissen.
Nadelen: Het effect treedt pas na enkele weken op.
Bijwerkingen: Misselijkheid, vermoeidheid, stemmingswisselingen, en in sommige gevallen leverproblemen.
guanfacine (Intuniv)
Dit middel is in Nederland vooral goedgekeurd voor kinderen en jongeren. Het werkt op receptoren die betrokken zijn bij aandacht en impulscontrole.
Voordelen: Kan helpen bij slaapproblemen en agressief gedrag.
Bijwerkingen: Slaperigheid, lage bloeddruk, hoofdpijn en maagklachten.
Hoe Kiest de Arts het Juiste Medicijn?
De keuze voor een medicijn hangt af van verschillende factoren:
- Leeftijd van de patiënt
- Ernst van de klachten
- Bijwerkingen die optreden
- Aanwezigheid van andere aandoeningen, zoals angst, depressie of hartproblemen
- Praktische factoren, zoals de duur van de werkdag of schooldag
Vaak wordt gestart met methylfenidaat, omdat dit het meest onderzocht en bewezen effectief is. Als dit onvoldoende werkt of te veel bijwerkingen geeft, kan de arts overstappen op dexamfetamine, lisdexamfetamine of een niet-stimulans zoals atomoxetine.
Bijwerkingen en Veilig Gebruik
Hoewel ADHD-medicatie over het algemeen veilig is, zijn er altijd mogelijke bijwerkingen. Belangrijk is dat patiënten regelmatig gecontroleerd worden op:
- Gewicht en eetlust
- Bloeddruk en hartslag
- Slaappatroon
- Stemming en gedrag
Kinderen en volwassenen die medicatie gebruiken, worden meestal minstens één keer per jaar uitgebreid geëvalueerd.
Alternatieven en Aanvullingen
Medicatie is niet de enige optie bij ADHD. Veel mensen hebben baat bij:
- Gedragstherapie (bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie)
- Coaching en psycho-educatie
- Structuur en planning in het dagelijks leven
- Leefstijlverbeteringen: voldoende slaap, gezonde voeding, regelmatige beweging
Voor sommige mensen is medicatie niet nodig of slechts tijdelijk een ondersteuning.
Conclusie
Pillen voor ADHD, zoals methylfenidaat, dexamfetamine, lisdexamfetamine, atomoxetine en guanfacine, spelen een belangrijke rol bij de behandeling van ADHD. Ze kunnen helpen om concentratie te verbeteren, impulsiviteit te verminderen en rust te creëren. Toch is er geen “one size fits all” – wat goed werkt voor de één, kan voor de ander minder geschikt zijn.
